Zaanstreek

Om beter voor de natuur te kunnen zorgen, om de natuur te behouden en te versterken moet de natuur rechten krijgen. De SP in Zaanstad doet een agenda-initiatief dat op 25 januari 2024 in het Zaanstad Beraad komt.

Agenda-initiatief Rechten voor de natuur

Mensen hebben mensenrechten, maar zouden rivieren, bergen en bossen niet ook rechten moeten hebben? Het idee van rechten voor de natuur is in opmars, en is gebaseerd op inzichten die we in Nederland vergeten waren.

Rechten van Natuur of ook wel Rechten van de Aarde is een juridische theorie die de erfrechten beschrijft van ecosystemen en soorten (planten en dieren), vergelijkbaar aan het concept Rechten van de mens. Op de grens van milieurecht en klimaatrechtspraak ontstaat een geheel nieuwe rechtsgrond bij het erkennen van de rechten van het natuurlijk milieu zelf, of onderdelen ervan zoals de rechten van een rivier, een landschap, of de lucht[1]. Bij uitbreiding horen ook planten rechten te hebben. De motivatie loopt enigszins parallel met die voor dierenrechten. Er zijn wereldwijd nogal wat mogelijkheden om rechten te geven aan de natuur[2].

De natuur rond en in Zaanstad staat er slecht voor. De drie Natura 2000- gebieden rond Zaanstad lijden onder een stikstofuitstoot die twee maal zo hoog is als de natuur aankan. Het water in die natuurgebieden is vervuild. Het water in en rond Zaanstad kan nog bij lange na niet voldoen aan de waterkwaliteit die de Kaderrichtlijn Water in 2027 eist. De natuur wordt ernstig bedreigd door activiteiten van de mens. Uit de natuurdoelanalyses (Polder Westzaan[3], Wormer- en Jisperveld en Kalverpolder[4] en Ilperveld, Varkensland, Oostzanerveld & Twiske[5]) blijkt dat de doelen niet gehaald worden, óók niet als de voorgenomen maatregelen worden genomen. Om de rechten van de natuur te waarborgen is het tijd om de natuur in en rond Zaanstad een rechtspersoonlijkheid te geven. Daar moeten we als gemeente en natuurlijk als gemeenteraad alles aan doen,

Als mensen hebben wij ook flink voordeel als we de belangen van de natuur beter kunnen beschermen door de natuur rechten te geven. De mens is haar bestaan afhankelijk van de natuur: bomen zorgen voor zuurstof, bijen bestuiven onze gewassen en algen in de oceaan dragen bij aan de stabilisatie van het klimaat. In Zaanstad zijn de drie Natura 2000- gebieden de bron van zuurstof, de bakermat van de biodiversiteit en de plek waar mensen rust kunnen vinden. Het mes snijdt dus aan twee kanten. Door de natuur rechten te geven gaat ook de gezondheid en het welbevinden van de mensen erop vooruit.

Hoe kan je de natuur rechten geven? Het zou - bijvoorbeeld - kunnen door de natuur rechtspersoonlijkheid te geven en een 'voogd' te benoemen[6]. Dat kan een natuurorganisatie zijn. De gemeenteraad van Eijsden-Margraten gaat ons hierin voor. Op 7 november 2023 werd in deze gemeente een motie[7] aangenomen die het college de opdracht geeft onderzoek te doen naar de juridische en praktische haalbaarheid van het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan de natuur in de gemeente Eijsden-Margraten. Natuurlijk kan ook door Zaanstad, zo mogelijk samen met de kleine gemeente in het zuiden van het land,  onderzoek worden gedaan. Immers, Zaanstad heeft een veel groter aantal ambtenaren en kan daarom meer onderzoek doen. En mogelijk kan ook de MRA gaan lobbyen voor rechten voor de natuur.

Wat is ons initiatief? Wij willen het college oproepen om:

• onderzoek te doen naar de juridische en praktische haalbaarheid van het toekennen van rechtspersoonlijkheid aan de natuur in de gemeente Zaanstad;
• ons daarbij aan te sluiten bij de gemeenteraad van Eijsden-Margraten en alle andere gemeenten die in de nabije toekomst tevens dit initiatief nemen en onderzoek doen;
• hierover contact op te nemen met de gemeenten in Zaanstreek-Waterland, de MRA en de provincie Noord-Holland met het verzoek zich ook te gaan inzetten;
• de resultaten van het onderzoek en de voortgang van dit dossier halfjaarlijks met de gemeenteraad te delen;
• altijd bij nieuw te vormen beleid de belangen van de natuur mee te wegen in nieuwe raadsvoorstellen en deze belangen inzichtelijk te maken;
• alle relevante maatschappelijke organisaties, lokale experts en andere belanghebbenden betrekken bij dit onderzoek naar de implementatie van rechten voor de natuur in en om Zaanstad

Graag stellen we de fracties de volgende vragen:

• Vindt u dat de natuur rond en in Zaanstad rechten zou moeten krijgen en dat zou moeten worden onderzocht hoe dit gerealiseerd kan worden?
• Hebt u nog wensen en opmerkingen die dit agenda-initiatief kunnen verbeteren en meer compleet kunnen maken?

Wij hopen dit initiatief spoedig in het Zaanstad Beraad te kunnen bespreken.

Namens de fractie van de SP,

Anna de Groot